De stille kracht van macht
Macht is niet alleen iets wat je hebt, maar vooral iets wat je wordt toegedicht. Juist de blinde vlek voor je eigen invloed kan het speelveld vervormen zonder dat je het doorhebt.
Macht werkt subtiel, vaak zonder expliciete instructies of druk. Juist door haar onzichtbaarheid kan zij relaties, besluitvorming en ruimte voor tegenspraak vormgeven.
Opening – Macht die je niet ziet
“Het is niet de macht zelf die corrumpeert, maar onze blindheid ervoor.”
Die woorden hoorde ik ooit van een collega. Ik knikte instemmend – voor anderen. Niet voor mezelf. Want ik luister toch, overleg, betrek mensen?
Pas veel later realiseerde ik me hoe gevaarlijk dat beeld van de ‘welwillende leider’ kan zijn. Macht is niet altijd dwingend of hard. Ze is vaak zacht, ingebed in vanzelfsprekendheden die niet bevraagd worden. Ze werkt door in toon, timing en aanwezigheid. En juist omdat ze stil is, heeft ze impact.
Kerninzicht – Macht is toegewezen
Macht is niet alleen een bezit, maar ook een toewijzing. Mensen kennen jou invloed toe op basis van je positie, je rol, je reputatie. Dat gebeurt zelfs als jij je daar niet van bewust bent – of het niet wilt.
In een systeem waarin mensen zich naar jou voegen, krijgt jouw woord extra gewicht, hoe terloops ook uitgesproken. Een losse opmerking kan richting geven aan beleid. Een subtiele blik kan een idee doen verstommen.
Macht vormt het speelveld waarop anderen bewegen. Ze beïnvloedt wie het woord neemt, wie zwijgt, wie risico’s durft te nemen. Hoe minder jij je invloed ziet, hoe groter de kans dat die onbewust relaties en besluiten stuurt.
De schaduwzijde van goede intenties
Leiders die zichzelf als ‘dienstbaar’ zien, lopen juist het risico hun macht te onderschatten. Goede intenties zijn geen garantie voor een gezond krachtenveld. Onzichtbare voorkeuren – over wie geloofwaardig is, welke stijl past, welke argumenten tellen – kunnen het speelveld ongemerkt vervormen.
Wat niet wordt gezien, kan ook niet worden gedragen. En wat niet wordt gedragen, zoekt zich een uitweg: via onderstromen, passief verzet of loyaliteit die langzaam verstomt.
Verdieping – Een praktijkvoorbeeld
In een organisatie waar ik meedraaide, werkte een directeur die bekendstond als toegankelijk en laagdrempelig. Mensen voelden zich gehoord. Toch fluisterden sommigen dat bepaalde ideeën beter niet geopperd konden worden. Niet omdat hij ze afwees, maar omdat ‘het toch geen zin had’.
Niet uit angst, maar uit inschatting: zijn voorkeuren lagen al vast. Het ging om een gevoel van voorspelbaarheid – alsof de uitkomst van tevoren bekend was.
Hij wist van niets. En juist dat maakte het krachtveld zo gelaagd. Zijn reacties, toon en woordkeuze gaven signalen die voor hem triviaal leken, maar door anderen werden opgevat als richtinggevende instructies.
Het gesprek dat alles kantelde
Toen we dit bespraken, was zijn eerste reactie geen verdediging, maar schrik.
“Dus zelfs als ik het goed bedoel, beïnvloed ik het veld?”
Ja. Juist dan. Niet je intentie, maar je plek in het geheel maakt dat jouw woorden en daden een ander gewicht krijgen.
Macht hoeft niet verkleind te worden. Wat wél nodig is: bewustzijn. Niet om jezelf te censureren, maar om actief ruimte te maken voor anderen om hun plek in te nemen. Dat vraagt aandachtig luisteren, ook als je denkt het antwoord al te weten. En bereidheid om te vertragen, zodat anderen de kans krijgen hun perspectief te laten klinken.
De stille signalen van macht
Macht uit zich vaak in kleine dingen:
- Wie je als eerste aanspreekt in een overleg.
- Hoe je reageert op tegenspraak.
- Of je stilte laat vallen, of haar direct vult.
- Welke onderwerpen je benoemt – en welke niet.
Deze signalen vormen samen het onzichtbare decor waarbinnen anderen bewegen. Ze bepalen of iemand zijn inbreng deelt of inslikt, of creativiteit wordt gestimuleerd of afgeremd.
Macht en kwetsbaarheid
Bewustzijn van je macht betekent niet dat je altijd het juiste moet zeggen of foutloos moet handelen. Het betekent dat je bereid bent te erkennen dat jouw aanwezigheid op zichzelf al iets doet.
Kwetsbaarheid is hierin geen zwakte, maar een brug. Door te benoemen wat je niet weet, ruimte te geven aan verschil, en open te staan voor ongemak, nodig je anderen uit om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen stem.
Jouw rol in het systeem
In elk systeem is macht een gegeven. Ze kan misbruikt, genegeerd of erkend worden. Alleen in dat laatste geval kan ze ten dienste staan van het geheel.
Dat vraagt van jou:
1. Zien – Wees je bewust van de invloed die jouw woorden, stiltes en keuzes hebben.
2. Erkennen – Noem je positie, zodat anderen weten dat je je ervan bewust bent.
3. Delen – Maak actief ruimte voor andere perspectieven en laat merken dat ze ertoe doen.
Door macht als realiteit te erkennen, veranker je vertrouwen. Je maakt het speelveld veiliger, zonder dat het minder scherp wordt.
Afsluiting – De uitnodiging
Macht is geen probleem dat opgelost moet worden, maar een kracht die richting kan geven. Als je haar ziet, kun je haar bewust inzetten – niet om jezelf te beschermen, maar om het geheel te dienen.
Waar ben jij machtiger dan je denkt – en wat doe je ermee?
Geschreven door: Rene de Baaij
